Στον Αγρό, ως ελάχιστος φόρος τιμής στον ήρωα Πέτρο Ηλιάδη, ανεγέρθηκε μνημείο πλησίον της Απεήτειου Ανωτέρας Σχολής. Το Μνημείο αποτελείται από μια εξαίρετα φιλοτεχνημένη χάλκινη προτομή, η οποία στηρίζεται πάνω σε μαρμάρινη βάση.
Ο Πέτρος Ηλιάδης γεννήθηκε στον Αγρό στα 1932. Φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του χωριού και αργότερα στην Απεήτειο Ανωτέρα Σχολή, όπου- όπως προαναφέρθηκε- υψώνεται σήμερα το μνημείο του.
Οι γονείς του, Ηλίας Λουκά και Παναγιώτα Ηλία, δημιούργησαν μια πολυμελή οικογένεια, στην οποία μεταλαμπάδευσαν υψηλό ήθος και αρετές. Ο Πέτρος είχε πέντε αδέλφια, τον Ανδρέα, τη Φοινικού, την Κλεοπάτρα, την Ελλάδα και την Ελευθερία.
Ο Πέτρος, μόλις αποφοίτησε, μετέβηκε στην πρωτεύουσα, στην οποία εργάστηκε ως παντοπώλης. Παράλληλα, ωθούμενος από βαθιά χριστιανική πίστη εντάχθηκε σε Χριστιανική Ένωση, γνωστή ως ΟΧΕΝ.
Εν συνεχεία, μυήθηκε στην Εθνική Απελευθερωτική Οργάνωση- ΕΟΚΑ- που ανέλαβε τον αγώνα κατά της αγγλικής αποικιοκρατίας. Αξίζει να αναφερθεί πως ο Πέτρος Ηλιάδης είχε ενταχθεί στην ίδια ομάδα με τον Ιάκωβο Πατάτσο και Παναγιώτη Γεωργιάδη.
Ο φλογερός νέος, αρχικά, παραδόθηκε με πάθος στη διαφώτιση του κόσμου για το έργο και τις επιδιώξεις της ΕΟΚΑ, συμβάλλοντας στην στρατολόγηση νέων στον αγώνα. Επιπρόσθετα, ανέλαβε την απόκρυψη αλλά και την μυστική μεταφορά οπλισμού και αλληλογραφίας.
Η αγωνιστικότητα και η σθεναρή ψυχή του, τον οδήγησαν στο πεδίο της μάχης. Σαφέστερα, εντάχθηκε στις ομάδες κρούσεως Λευκωσίας, οι οποίες είχαν άμεση ανάγκη από παθιασμένους μαχητές.
Στις 14 Ιουνίου του 1956, συμμετείχε σε μια βομβιστική επίθεση εναντίον των Άγγλων που έλαβε χώρα στο Ταχυδρομείο της Λευκωσίας. Ο Πέτρος κατάφερε να προσεγγίσει το Ταχυδρομείο διαμέσου μια παραπλήσιας στενής παρόδου. Δυστυχώς, όμως, έγινε αντιληπτός από ένα άγγλο φρουρό που βρισκόταν στη στέγη του κτιρίου. Όταν ο Πέτρος επιχείρησε να ρίξει τη βόμβα που είχε στο χέρι, ο φρουρός τον πυροβόλησε. Ο ήρωας σοβαρά τραυματισμένος κατάφερε να προχωρήσει μέχρι την οδό Θράκης.
Στη συνέχεια, μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο Γενικό Νοσοκομείο, όπου υποβλήθηκε μάταια σε πολύωρη επέμβαση. Οι σφαίρες διαπέρασαν ζωτικά όργανα, τον δεξιό πνεύμονα, το στομάχι και τα έντερα.
Τελικά, το πρωί της 15ης Ιουνίου, το παλικάρι απεβίωσε βυθίζοντας όλο το χωριό στο πένθος. Η κηδεία του ήρωα έγινε στον Αγρό. Ο πατέρας του τον αποχαιρέτησε καταθέτοντας ένα δάφνινο στεφάνι. Την ίδια στιγμή, μέσα από τα πιο κάτω λόγια, εξέφρασε το πόνο άλλα και την περηφάνια του για το παιδί του:
«Έχει η δάφνη μυρωδιά, Πέτρο μου, μα έχει και πικράδα».
Ο Πέτρος Ηλιάδης θυσιάστηκε στο βωμό της ελευθερίας και των υπέρτατων ιδανικών. Ο Αγρός γαλούχησε με τις υψηλότερες αξίες ένα αγωνιστή αποδεικνύοντας το ήθος και το φρόνημα του.
Πηγές:
Κοινοτικό Συμβούλιο Αγρού
Κέντρο Έρευνας και Τεκμηρίωσης του Αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α
Το γλυπτό σε μπρούντζο και πέτρα φιλοτέχνησε ο γνωστός γλύπτης Χρίστος Συμεωνίδης, ο οποίος αναφέρει και τα ακόλουθα μεταξύ των άλλων: "Το έργο αντλεί την έμπνευση του από την επιθυμία της οικογένειας Παπαχριστοδούλου να τιμήσει την αγωνίστρια του 1955 για την πολλαπλή προσφορά της, αλλά και να θυμίζει στους νεώτερους ότι δεν είναι δυνατό να περάσει στρατιωτικό αυτοκίνητο από την περιοχή χωρίς να λιθοβοληθεί. Περήφανη παραδοσιακή εικόνα, με το κεφάλι ψηλά ατενίζει κάτω την περιοχή και γίνεται ένα με τον τόπο, κτίζοντας το βάθρο της με την πέτρα της Πιτσιλιάς που κρατεί στο αριστερό χέρι καθιστώντας έτσι το ίδιο το σώμα της τείχος ενάντια στον Άγγλο κατακτητή. Το δεξί χέρι πίσω από τον ιστό της σημαίας δείχνει πάνω από το εκκλησάκι προς την Ελλάδα και ταυτόχρονα απευθύνει χαιρετισμό προς εμάς που ακολουθούμε.".
Η προτομή βρίσκεται δίπλα από το ξωκλήσι της Αγίας Κυριακής, έξω από το χωριό, απέναντι από το βουνό Παπούτσα.
Πηγή:
Αγρός: Η Εφτάλοφη της Πιτσιλίας
"... Η προσφορά του στο σχολείο, στη κοινότητα και γενικά στη περιοχή Πιτσιλιάς είναι τεράστια. Το Απεήτειο Γυμνάσιο Αγρού έδωσε στα φτωχά παιδιά της περιοχής το θείο δώρο της μόρφωσης, που τότε ήταν προνόμιο των πλουσίων. Έτσι συνέβαλε στο να μορφωθούν χιλιάδες νέοι και έγινε ο πνευματικός πατέρας όλων εκείνων των μαθητών, που κατά καιρούς φοίτησαν στο Απεήτειο Γυμνάσιο. Πρόσφερε τον μόχθο μιας ολόκληρης ζωής, για το κοινό καλό όλων των κατοίκων της κοινότητας και της περιοχής Πιτσιλιάς, ευεργετώντας όλα τα ιδρύματα και τα σωματεία του Αγρού...".
(Απόσμασμα από την ομιλία του τέως Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Γλάυκου Κληρίδη κατά τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Κυριάκου Απέητου)
Η προτομή βρίσκεται μπροστά από το κτίριο που με δική του δωρεά κτίστηκε το 1948.
Πηγή:
Αγρός: Η Εφτάλοφη της Πιτσιλίας
Άφησε τη σφραγίδα του σε όλα σχεδόν τα κοινοτικά έργα στη γενέτειρα του. Όταν τελείωσε το δημοτικό σχολείο Αγρού, σε μεγάλη ηλικία, φοίτησε στο Ιεροδιδασκαλείο Λάρνακας. Υπηρέτησε για μία δεκατία το χωρίο του ως δάσκαλος, αλλά κάθε καλοκαίρι και από μακριά παρακολουθούσε και βοηθούσε σε κάθε έργο ανάπτυξης στο χωριό του.
Εκτός από τον καθοριστικό ρόλο του στην ίδρυση της Ανωτέρας Σχολής Αγρού, πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Νοσοκομείου, της Συνεργατικής Πιστωτικής Εταιρείας Αγρού, του Ταμιευτηρίου των Δασκάλων Κύπρου, εξέδωσε πολλά βιβλία εκπαιδευτικά, λαογραφικά, ιστορικά και δημοσίευσε εκατοντάδες άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες. Ως φόρο τιμής, τοποθετήθηκε προτομή του στο πάρκο του Κάουρα αφιερωμένη στη ζωή και το έργο του.
Πηγή:
Αγρός: Η Εφτάλοφη της Πιτσιλίας
Οι προσωπογραφίες των πιο πάνω πρωτεργατών της ιδρύσεως της Απεητείου Ανωτέρας Σχολής Αγρού βρίσκονται εντοιχισμένες στο κτίριο της σχολής που κτίστηκε το 1948.
Η Κλειώ Απεήτου ήταν σύζυγος του μεγάλου ευεργέτη του Αγρού και της Πιτσιλιάς Κυριάκου Απεήτου. Καταγόταν από τη Λευκωσία και βοήθησε τον σύζυγο της τα μέγιστα στην απόκτηση της περιουσίας που δώρισαν στον Αγρό και την περιοχή ολόκληρη.
Ο Ιωάννης Κληρίδης, πατέρας του τέως Προέδρου της Δημοκρατίας Γλαύκου Κληρίδη, μαζί με τον αδελφό του Νέαρχο πρωτοστάτησαν στην ίδρυση της Ανωτέρας Σχολής. Ο Ιωάννης Κληρίδης υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος της επιτροπής ιδρύσεως της σχολής, που έγινε στη Λευκωσία, στις 18 Νοεμβρίου 1943. Το 1946 εξελέγη Δήμαρχος Λευκωσίας.
Ο Νέαρχος Κληρίδης ήταν ο οραματιστής και ο εκτελεστής του όλου έργου, κυρίως κατά τα πρώτα δύσκολα χρόνια της λειτουργίας της σχολής.
Πηγή:
Αγρός: Η Εφτάλοφη της Πιτσιλίας